Aanvaarding

Een erfgenaam kan drie dingen doen. Hij kan de nalatenschap zuiver aanvaarden, hij kan de nalatenschap verwerpen of hij kan de nalatenschap beneficiair aanvaarden.
Met die keuze moet voorzichtig worden omgegaan. Wie zuiver aanvaardt doet niet alleen mee in de bezittingen maar ook in de schulden, ook als de schulden op het moment van aanvaarding nog niet bekend zijn. Veiliger is om beneficiair te aanvaarden. Er past nog een waarschuwing: zuiver aanvaarden kan ook stilzwijgend, bijvoorbeeld door je als erfgenaam te gedragen.
In het algemeen is het beste advies om zo snel als mogelijk een verklaring van beneficiair aanvaarden af te leggen bij de griffie van de rechtbank.
Bij nalatenschappen kunnen ook zogenaamde legaten een rol spelen. Een legaat kan alleen maar aanvaard worden of verworpen worden.

 

Beneficiair aanvaarden
Dit wordt ook wel genoemd: aanvaarden onder het voorrecht van boedelbeschrijving.
Een erfgenaam kan drie dingen doen. Hij kan de nalatenschap zuiver aanvaarden, hij kan de nalatenschap verwerpen of hij kan de nalatenschap beneficiair aanvaarden.
Met die keuze moet voorzichtig worden omgegaan. Wie zuiver aanvaardt doet niet alleen mee in de bezittingen maar ook in de schulden, ook als de schulden op het moment van aanvaarding nog niet bekend zijn. Veiliger is om beneficiair te aanvaarden. Er past nog een waarschuwing: zuiver aanvaarden kan ook stilzwijgend, bijvoorbeeld door je als erfgenaam te gedragen.
In het algemeen is het beste advies om zo snel als mogelijk een verklaring van beneficiair aanvaarden af te leggen bij de griffie van de rechtbank.
Bij nalatenschappen kunnen ook zogenaamde legaten een rol spelen. Een legaat kan alleen maar aanvaard worden of verworpen worden.

 

Bewind
Het kan zijn dat bij testament door de erflater een zogenaamd bewind is ingesteld. Dat wil zeggen dat gedurende een bepaalde tijd, het kan ook levenslang zijn, datgene wat nagelaten wordt niet ter vrije beschikking van de erfgenaam staat, maar dat een ander ook iets of soms ook heel veel te zeggen heeft over datgene wat is nagelaten. Zo’n bewind kan door de erflater bijvoorbeeld worden ingesteld omdat hij een kind nog te jong vindt om zelf het beheer over dat wat hem als erfgenaam toekomt te voeren.

 

Codicil
Een codicil is een door de erflater geheel met de hand geschreven en ondertekend stuk, ook van een datum voorzien. Je kunt er niet veel mee. Je kunt wel legaten (zie bij legaat) maken van kleding en bepaalde sieraden, van bepaalde inboedelgoederen en bepaalde boeken. Je kunt er ook nog bij aangeven dat die goederen altijd privé blijven van de persoon aan wie die goederen zijn gelegateerd. Voor 2003 kon bij codicil ook een zogenaamde executeur (zie bij executeur) worden aangewezen. Dat was wel een belangrijk iets omdat een executeur veel te vertellen heeft. Als er voor 2003 bij codicil een executeur is benoemd, is zo’n benoeming nu nog geldig.

 

Echtscheiding
Als een erflater bij testament een beschikking heeft getroffen ten gunste van zijn echtgenoot vervalt die beschikking als er later een echtscheiding wordt uitgesproken. Ook als er geen testament is, doet de ex echtgenoot, na de echtscheiding dus, niet meer mee als erfgenaam.

Erfopvolging
Erfopvolging wil zeggen dat een of meer erfgenamen de rechten en plichten van de erflater overnemen. De erflater kan bij testament onterven en ook erfgenamen benoemen die dat volgens de wet niet zouden zijn. Echter, als de erflater is overleden en hij een echtgenoot achterlaat en de wettelijke verdeling (zie aldaar) van toepassing is, wordt de nalatenschap als het ware al op het moment van overlijden verdeeld: juridisch is het niet helemaal correct geformuleerd maar alle bezittingen en schulden gaan naar de overlevende echtgenoot en de kinderen krijgen een voorlopig niet opeisbare vordering op die overlevende echtgenoot.

Erfrecht
Alle regels die te maken hebben met de overgang van het vermogen na overlijden worden tot het erfrecht gerekend. Verreweg de meeste regels zijn te vinden in het burgerlijk wetboek en wel in boek vier daarvan.

Erfrecht bij versterf
Deze uitdrukking wordt gebruikt als er sprake is van de wettelijke erfopvolging. Dat wil zeggen dat de wet bepaalt wat met de nalatenschap gebeuren omdat de erflater geen geldig testament heeft achtergelaten. Als de erflater een echtgenoot en/ of kinderen (of kinderen daarvan) achterlaat zijn dat degenen die van hem erven. Als dat niet het geval is komen ouders, broers, zusters en daarna nog verdere familie in beeld als erfgenaam.

Executeur
De executeur werd vroeger executeur-testamentair genoemd. Hoewel de naam langer was had hij minder te vertellen. Tegenwoordig is de executeur een persoon van belang. Hij moet de goederen van de nalatenschap beheren en de schulden van de nalatenschap voldoen. Hij moet ook een boedelbeschrijving maken. Hij vertegenwoordigt erfgenamen bij de uitvoering van zijn taak, de erfgenamen kunnen zonder de executeur niets. De taken van de executeur kunnen bij testament nog worden uitgebreid of verminderd. Natuurlijk moet de executeur aan het eind van zijn werk rekening en verantwoording afleggen aan de erfgenamen.

Fideï-commis
Een van de moeilijkste woorden uit het erfrecht, als je het helemaal ingewikkeld wil maken spreek je over fideï-commis de residuo. Het heeft te maken met meervoudige benoemingen van erfgenamen over het zelfde stukje nalatenschap. Het is een stukje geschiedenis, tegenwoordig wordt gesproken over tweetrapsmaking. Zo’n tweetrapsmaking is bedoeld om de erflater in staat te stellen als het ware over zijn dood heen te regeren. Hij stippelt alvast vererving uit voor het geval degenen die hij het eerst in aanmerking laat komen overlijdt of failliet gaat. Dan is de opvolgende gerechtigde tot de nalatenschap al bekend. Het wordt gebruikt om vermogen in de familie te houden. Het wordt soms ook gebruikt vanuit een fiscale achtergrond.

Inbreng
Inbreng heeft te maken met schenkingen of giften die ingebracht worden in de nalatenschap. De erflater kan gedurende zijn leven giften (dat kunnen allerlei bevoordeling een geweest zijn) gedaan hebben. Globaal komt het erop neer dat bij de nalatenschap wordt verrekend dat wat iemand al eerder van de erflater heeft gehad. Erflater kan dit bij het doen van de gift of bij zijn testament hebben bepaald. Anders hoeft het niet. Maar is de gift van voor 2003 of is het testament of 2003 dan kan de zaak iets anders liggen, te ingewikkeld om hier uit de doeken te doen.

Langstlevende echtgenoot
Het is wel duidelijk wat de langstlevende echtgenoot is. Maar het begrip wordt nogal eens gebruikt in de regelingen die er zijn om ervoor te zorgen dat de langstlevende echtgenoot zoveel mogelijk ongestoord zijn leven kan voortzetten na het overlijden van zijn partner. Bij testament daarvoor regelingen worden getroffen maar ook de wet biedt voor situaties waarbij geen testament is een behoorlijke regeling die in veel gevallen voldoet. Vergeleken met andere landen is Nederland het land dat in zijn wetgeving heel veel aandacht geeft aan de bescherming van de langstlevende echtgenoot.

 

Langstlevende-al testament
Met het langstlevende-al testament wordt gewoonlijk aangeduid dat de langstlevende van een echtpaar zo goed mogelijk beschermd wordt. Tegenwoordig kent de wet ook al een hele fatsoenlijke regeling. Dat wordt de wettelijke verdeling genoemd. Daarvan kan sprake zijn als een echtgenoot en een of meer kinderen van de erflater erven.
Voor 2003 (in dat jaar werd het erfrecht gewijzigd) werd ter bescherming van de langstlevende echtgenoot vaak een zogenaamde ouderlijke boedelverdeling gemaakt of werd er een vruchtgebruik testament opgesteld.

 

Legaat
Over het begrip legaat bestaat nog wel eens spraakverwarring. De gerechtigde tot een legaat heet een legataris. En dat lijkt wel erg veel op een legitimaris. Voor wat betreft de legitieme moet u zo meteen maar even bij het deel legitieme kijken. Maar hier gaan we verder over het legaat. Een legaat is een bepaling in het testament waarbij de erflater aan iemand (of meer dan een) het recht toekent op een bepaald goed of op een bepaalde dienst. Door het overlijden krijgt degene aan wie dat goed is toegekend een vordering recht op de erven tot afgifte. Dat kan een geldsom zijn, het kan een auto zijn, het kan een stuk inboedel zijn maar het is altijd een specifiek iets, niet een gedeelte van de nalatenschap. Degene die aanspraak heeft op het legaat, dat is de legataris, heeft verder met nalatenschap niets te maken tenzij hij ook nog erfgenaam is. Want dat kan, je kunt zowel erfgenaam als legataris zijn. Als de erflater bijvoorbeeld wil dat neefje Jan de antieke Bentley uit 1925 krijgt, dan is het handig om in het testament op te nemen dat die auto aan neefje Jan wordt gelegateerd. De legataris hoeft het legaat niet te aanvaarden.

 

Legitieme
De legitieme is het onderdeel van het erfrecht dat volgens mij het meest in de belangstelling staat. De legitieme wordt ook wel kinds deel genoemd. De wet geeft een definitie in artikel 63 van het vierde boek van het burgerlijk wetboek en dat luidt als volgt.
De legitieme portie van een legitimaris is het gedeelte van de waarde van het vermogen van de erflater, waarop de legitimaris in weerwil van giften en uiterste wilsbeschikkingen van de erflater aanspraak kan maken.
Om dit te begrijpen moet wel weten wat een legitimaris is. Legitimaris en zijn de afstammelingen van de erflater die door de wet als erfgenamen tot zijn nalatenschap geroepen zijn. Kinderen bijvoorbeeld, verder als kinderen vooroverleden zijn, dan hun kinderen. Niet de echtgenoot, die heeft geen aanspraak op een legitieme portie (hij heeft wel andere rechten).
Een kind kan wel worden onterfd, maar hij houdt zijn aanspraak op de legitieme portie. Die legitieme portie is een aanspraak in geld, een soort schadevergoeding, en het bedraagt de helft van een gewone erfportie. Dat moet ik even uitleggen. Stel een erflater laat een vrouw en drie kinderen achter. Zowel de echtgenoot als elk van de drie kinderen zou normaliter een erfdeel hebben van een vierde. Dan is de legitieme portie de helft van een vierde. Als de erflater een van de kinderen onterfd dan heeft dat kind in principe aanspraak op een legitieme portie die gelijk is aan een achtste gedeelte. Dat een achtste gedeelte wordt genomen over de waarde van de nalatenschap (de bezittingen minus een aantal schulden) vermeerderd met een aantal giften die de erflater gedurende zijn leven heeft gedaan. Niet de kleine gebruikelijke verjaardagscadeautjes, wel de grotere giften. De regeling is er om te voorkomen dat er een te grote ongelijkheid tussen de erfgenamen komt door een van hen tijdens leven buitengewoon te bevoordelen. Het is ook een rekenkundig vrij ingewikkelde materie en er zijn nog al wat andere regeltjes die een rol spelen, zodat als u ermee te maken krijgt u toch het beste even een advocaat-erfrecht kunt raadplegen. Ik zou natuurlijk ook kunnen schrijven: raadpleeg een notaris, maar die heeft een positie waarin hij niet partijdig mag zijn. En u hebt bij die legitieme juist een partijdige adviseur nodig.

 

Onterven
Een erflater mag in zekere zin met zijn nalatenschap doen wat hij wil. Hij moet wel respecteren dat zijn eventuele kinderen of (soms) kleinkinderen een zogenaamde legitieme portie hebben maar hij mag hen uitsluiten van de nalatenschap. Hij kan bijvoorbeeld een of meer andere uitdrukkelijk tot erfgenaam benoemen en hij kan ook een persoon die normaliter van hem zou erven uitdrukkelijk onterven. Die onterving wordt niet ongedaan gemaakt door het doen van een beroep op de legitieme, wel ontstaat dan een aanspraak op een vergoeding.
Een echtgenoot kan volledig van de erfopvolging worden uitgesloten. Een echtgenoot heeft geen recht op een legitieme portie. Wel zijn er enkele andere rechten. In veel buitenlandse rechtsstelsels is dit anders geregeld, daar heeft de echtgenoot vaak wel een legitieme portie.

 

Ouderlijke Boedel Verdeling
De ouderlijke boedelverdeling is tot het jaar 2000 31 van de allerbelangrijkste instrumenten geweest om ervoor te zorgen dat de langstlevende van een echtpaar zo goed mogelijk verzorgd achterbleef en zo weinig mogelijk gehinderd werd door erfrechtelijke aanspraken van kinderen. Het kwam erop neer dat de erflater zijn nalatenschap alvast, bij voorbaat, in zijn testament verdeelde waarbij de aanspraken van de kinderen werden omgezet in aanspraken op geld die pas opeisbaar werden bij het overlijden van de langstlevende. Een dergelijk ouderlijke boedelverdeling kan met ingang van het jaar 2003 niet meer worden gemaakt om wat het in dat jaar in werking getreden nieuwe erfrecht deze juridische figuur niet meer toelaat. In de plaats daarvan is gekomen het systeem van de zogenaamde wettelijke verdeling dat er veel van weg heeft. Toch blijft de oude ouderlijke boedelverdeling nog lang van groot belang. Het is namelijk zo dat de voor 2003 gemaakte ouderlijke boedelverdeling in een testament geldig blijft. Daarom moet er zorgvuldig op worden gelet of in een testament van voor 2003 een ouderlijke boedelverdeling is opgenomen.

 

Partners
Partners heb je in allerlei soorten en maten. De wetgeving bedient zich van het begrip partner op allerlei gebied, ook het spraakgebruik kent allerlei betekenissen toe aan het woord partner. Ik heb het hier over het woord partner in de erfrechtelijke betekenis daarvan. En dan gaat het niet over het woord partner maar over het bepaalde in artikel 82 van boek vier van het burgerlijk wetboek. Dat zijn heel belangrijke bepaling waar in de hoofdzaak van de bescherming van de echtgenoot is opgenomen. Vooral de soms langdurige niet opeisbaarheid van de vorderingen van de kinderen is daarin geregeld. En waar komt nu het begrip partner om de hoek kijken? Zo beschermingregeling als voor de echtgenoot kan ook worden opgemaakt voor een andere levensgezel, indien deze met de erflater een gemeenschappelijke huishouding voert en een notarieel verleden samen leven is over is aangegaan.
Dus de niet gehuwde partner, de levensgezel, kan ook erfrechtelijk beschermd worden.

 

Plaatsvervulling
Plaatsvervulling is een begrip uit het wettelijke erfrecht, het erfrecht bij versterf. Als er een testament is kan de plaatsvervulling ook een rol spelen maar dan moet het wel in het testament zijn bepaald. Plaatsvervulling betekent dat in een aantal gevallen waarvan de belangrijkste is het voor overlijden van een afstammeling, diens kinderen in zijn plaats treden. Dus als eerst Zoon overlijdt en daarna Vader erven de kinderen van de Zoon in diens plaats.